Baie lank gelede woon 'n kleremaker en sy vrou in Basra, 'n kusdorp in Irak. Een soel aand wandel hulle deur die strate en ontmoet 'n man met 'n boggelrug wat hulle laat skater van die lag met sy grappe en manewales. Hulle nooi hom om aandete by hul huis te eet.
Die boggelrug aanvaar onmiddellik die paartjie se uitnodiging en toe hulle by die kleremaker se huis kom, berei sy vrou vir hulle die heerlikste, geurigste disse voor.
Terwyl hulle eet, probeer die boggelrug sy gasheer laat lag, en sy gasvrou beïndruk, deur 'n groot stuk vis in sy mond te druk maar, daar is 'n lang visgraat in die stuk en toe hy sluk, gaan sit die graat dwars in sy keel. Die kleremaker en sy vrou is geskok toe die boggelrug verstik en sterf.
''Hier is nou groot moeilikheid!'' skree die kleremaker op sy vrou. ''Wat gaan ons doen?''
''Kom,'' sê sy en gaan haal van haar serpe en sluiers. Hulle draai die boggelrug se liggaam toe in die helder lappe en dra hom by die huis uit. Sy dra voor en die kleremaker agter.
''Bly weg! Moenie nader kom nie!'' skree die kleremaker se vrou in Basra se strate. ''My kind het pokkies! Ons gaan dokter toe! Bly weg!''
Almal wat haar hoor hardloop onmiddellik weg want niemand wil siek word nie.
By die dokter se huis maak 'n bediende die deur vir hulle oop. Die kleremaker se vrou sê vir haar:
''Vat hierdie silwer muntstuk, gaan gee dit vir jou meester en roep hom om na my kind te kom kyk.''
Toe die bediende met die trappe op hardloop om die dokter te gaan roep, sit die kleremaker die boggelrug neer op die onderste trap en hy en sy vrou hardloop weg huis toe.
Die dokter hardloop af met die trappe om die pasiënt te sien maar, omdat dit donker is en hy vinnig hardloop, struikel hy en val oor die boggelrug op die onderste trap. Hy is geskok om te sien die liggaam lê roerloos op die vloer.
''Ag, my hemel!'' skree hy. ''Ek het die pasiënt doodgemaak!''
Die dokter roep sy vrou en vertel haar wat gebeur het.
''Dis niks,'' sê sy. ''Kom ons los die lyk in die buurman se jaart. Niemand sal ons verdink nie.''
Hulle dra toe die liggaam na hul buurman, 'n hofmeester, se tuin en sit dit teen die muur naby die hofmeester se kombuisdeur.
Die hofmeester is gedurig besig om honde en katte uit sy jaart te verjaag omdat hy vermoed hulle eet sy botter. Daardie aand kom hy huis toe, steek 'n kers in die tuin aan, en is geskok om te sien 'n man sit by die kombuisdeur.
''O!'' sê hy. ''Ek verdink diere maar dis die hele tyd jy wat my botter steel, vabond!''
Hy lig die kierie op wat hy altyd in een hand dra en slaan die boggelrug teen die bors. Toe die liggaam omval, sien die hofmeester die persoon is dood, en word hy bang.
''My ewige botter!'' skree hy. ''Ek is vervloek!''
Hy tel die boggelrug vinnig op, gooi hom oor sy skouer, en dra hom deur die verlate strate tot by die markplein. Hier laat sit hy die liggaam regop teen 'n muur in 'n donker gang en hardloop weg huis toe.
Nie lank daarna nie, loop die sultan (Afr. ''koning'') se makelaar deur die gang, oppad na die stoombaddens. Vroeër daardie week is een van sy tulbande gesteel. Toe hy om die hoek stap en die boggelrug in die gang sien sit, lyk dit asof die man sy gesteelde tulband op het. Die makelaar maak 'n vuis en slaan die boggelrug hard teen die bors.
''Jy steel nie weer my goed nie!'' skree hy.
Die nagwag op die markplein hoor hom en hardloop by die gang in. Hy sien 'n man slaan 'n ander man en tree tussenin.
Toe hy die makelaar wegstoot en die dooie boggelrug sien, bind hy die makelaar met 'n tou vas, sleep hom na die satrap (Afr. ''goewerneur'') se huis en beskuldig die makelaar van moord. Die satrap vind die makelaar skuldig en gee opdrag hy moet hang.
Die galg is in die middel van Basra opgerig, op die markplein. Die laksman kry alles gereed om die makelaar te hang. Net toe hy die tou om die makelaar se nek sit, druk die hofmeester deur die skare tot by die galg en sê:
''Moenie daai ou hang nie. Ek het die boggelrug doodgemaak.'' En hy vertel hoe hy die boggelrug in sy tuin met 'n kierie op die bors geslaan het.
''Gryp hom! Hang die hofmeester!'' skree die satrap op die laksman.
Net toe hy die hofmeester aan die arm gryp, hardloop die dokter tot by die laksman.
''Ek sal nie toelaat dat 'n onskuldige mens om my skuld sterf nie.'' En hy vertel toe hoe hy per ongeluk sy pasiënt doodgemaak het.
''Vat hom! Hang die dokter!'' skree die satrap op die laksman.
Net toe die laksman die tou om die dokter se nek vasmaak, hardloop die kleremaker tot by die galg.
''Nee, wag eers!'' skree die kleremaker. ''Ek is skuldig!'' En hy vertel hoe sy gas aan 'n visgraat verstik en gesterf het.
'n Manshaarkapper, of barbier, wat alles hoor en sien, tree toe na vore en vra die satrap baie nederig of hy die boggelrug se liggaam van nader kan sien. Die satrap beopdrag die nagwag om die liggaam tot by die barbier te bring.
Die barbier kniel langs die boggelrug en glimlag na 'n rukkie. Hy haal 'n botteltjie uit sy sak, gooi 'n bietjie olie uit op sy hand en smeer toe die boggelrug se keel. Uit 'n ander sak haal hy 'n knyptang, maak die boggelrug se mond oop, en verwyder die visgraat uit sy keel.
Die boggelrug hoes, nies, strek hom uit, en maak sy oë oop.
''Sien julle,'' sê die barbier, ''hierdie man is nie dood nie!''
Almal, insluitende die satrap en die laksman, is verbaas en vol bewondering vir die slim barbier.
Toe die sultan die boggelrug van Basra se merkwaardige verhaal hoor, beopdrag hy een van die paleis se skrywers om die storie in goue letters op perkament neer te skryf.
Danksy daardie opdrag kan jy dit ook nou hier lees, meer as 'n duisend jaar later...
Fluit, fluit, die storie is uit.
***
Alhoewel verskillende weergawes van hierdie verhaal bestaan en oorvertel word, in verskillende tale, behou dit die kern van 'n oorspronklike verhaal wat nie meer bestaan nie, en vermoedelik mondelings oorgedra is.
'n Weergawe van Die Boggelrug van Basra het in 1775 in 'n Egiptiese uitgawe van ''Die Nagte'' (Eng. The Nights) verskyn. The Nights verwys natuurlik na die wêreldberoemde versameling volksverhale uit die Midde-Ooste, genaamd ''Arabiese Nagte'' (Eng. Arabian Nights) of ''Duisend Nagte en Een'' (Eng. One Thousand and One Nights), wat oorspronklik in Arabies geskryf en saamgestel is tydens die goue era van Islamitiese kultuur, vanaf die 8ste tot die 14de eeue N. C. (na Christus). Die oorspronklike naam van ''Die Nagte'' was ''Alf Laylah wa-Laylah'' of أَلْفُ لَيْلَةٍ وَلَيْلَةٌ.
Die verhale in hierdie merkwaardige versameling is oor honderde jare bymekaar gemaak deur verskillende skrywers (soos die skrywer in die paleis na wie in Die Boggelrug verwys word), vertalers, en geleerdes in westelike, oostelike, en suidelike Asië, asook Noord-Afrika, en van die verhale is selfs ouer as Christendom.
Dit is derhalwe glad nie verstommend dat 'n uitgawe van ''Die Nagte'' in Egipte ontdek was nie omdat baie van die verhale in die versameling oorspronklik spruit uit antieke en middeleeuse Arabiese, Egiptiese, Indiese, Persiese, en Mesopotamiese kultuur en literatuur.
''Die Nagte'' is briljant en uniek omdat alle verhale in die versameling binne die raamwerk van 'n hoofverhaal plaasvind; met ander woorde, die hoofverhaal van Koning Shahryar (uitspr. sja-rie-aar) en die legendariese Shahrazad (uitspr. sja-ra-zaad).
Die aanpassing, vertaling, en navorsing van Die Boggelrug van Basra was behartig deur Anya Namaqua Links. Hierdie is dan ook die Nossob Skryfgroep se eie Afrikaanse weergawe van die verhaal. Kry ons in die hande by nossobgroep@gmail.com
Opmerkings
Plaas 'n opmerking