Yimardoowarra: Ter Nagedagtenis aan Daisy Loongkoonan, die Kunstenaar van die Rivier

    ''Ek geniet dit om te voet deur ons gebied te stap, om vir jong mense te wys hoe om barni (goannas) te jaag en vis te vang. In my skilderye is alle soorte veldkos, goeie veldkos, waarvan ons in die bos gelewe het. Ek skilder die Njieghiena-gebied op dieselfde manier dat arende dit sien wanneer hulle hoog in die lug sweef.'' 

    Daisy Loongkoonan (uitspr. loeng-koen-an) is in 1910 in Kimberley, in die Agterlande (Eng. Outback) van westelike Australië gebore, 'n lid van die inheemse Njieghiena (Eng. Nyigina) mense van die Mardoowarra (Fitzroyrivier). Die Njieghiena taal is nou verwant aan die Warrwa en Yawuru inheemse tale van Australië en reeds in 2012, tesame met Daisy, kon nog net tien (10) mense Njieghiena praat. 

    In 1998 het die Njieghiena en Mangala mense van Wes-Kimberley grondeise teen die Australiese regering ingedien om 'n Njieghiena-Mangala gebied te verklaar en 'n protokol uiteengesit wat stipuleer dat enige ontwikkelingsprojekte in die hul gebied deur hulle, die Njieghiena en Mangala mense, goedgekeur moet word ten einde hul inheemse kulturele erfenis te beskerm. In 2014, 18-jaar later, het die Federale Hof van Australië die Njieghiena-Mangala mense grondgebied van 26,000 km² toegeken wat die Mardoowarra (Fitzroyrivier) en vallei insluit.

    Daisy Loongkoonan is in Mount Anderson, langs die Fitzroyrivier, gebore. Haar ouers was beeswagters en as kind het sy saam met hulle van veepos tot veepos getrek, bees bymekaar gemaak, opgepas en na ander veeposte getrek. Dit was soms gevaarlike werk en beeswagters se metodes van kuddes bymekaar bring en mee trek verskil van kultuur en omgewing.

    Daisy het later 'n skaapwagter en haar ouers en ander beeswagters se kok geword. Toe sy ouer was, het sy haar eie perd gekry en ook 'n beeswagter geword. Gedurende die reënseisoen het sy en haar ouers altyd terug na hul eie mense in westelike Australië gekeer waar hulle aan tradisionele feeste en seremonië deelgeneem en kruie en veldkos versamel het. 

    Een van Daisy se unieke gewoontes was om lang afstande deur die veld te stap (Eng. footwalking) en daar te bly. Jare later het sy gesê dit is die enigste manier om 'n land te verken en te onthou.

    In 2005, toe sy 95-jaar oud was, het Daisy 'n kunskursus in Derby, westelike Australië, by die Manambarra Inheemse Kunssentrum bygewoon en is dadelik opgemerk dat haar kuns buitengewoon is. Sy het ''glinsterende'' veldkossoorte en gebiede geskilder, en haar betowerende skilderye was daarna in alle gebiede van Australië vertoon met lof van beide inheemse en westerse instellings. Die Mardoowarra (Fitzroyrivier) vloei merkbaar deur haar skilderye.

    Daisy Loongkoonan het 'n unieke kolletjie-skilderstyl gehad (Eng. pointillism). Merkwaardig vir iemand van haar gevorderde ouderdom, het sy binne twaalf (12) maande volkome 'n volwasse skilderstyl van haar eie ontwikkel. 

    ''Haar skilderye was aanvanklik baie eenvoudig,'' het Diane Mossenson van die Mossenson Gallery gesê, ''maar na 'n paar jaar het haar werk baie, baie ingewikkeld en besonders mooi geword en, ek dink, dis omdat sy 'n fantastiese skilder was en ook omdat sy oor iets na aan haar hart geskilder het.'' 

    'n Jaar later, in 2006, het Daisy die Redlands Kunsprys gewen en in 2007 is haar skilderye by die Nasionale Argiewe van Australië ingesluit. In 2016, op die ouderdom van 105, het sy haar eerste solo-kunsuitstalling in die V. S. A. gehou, genaamd Yimardoowarra: Artist of the River. Haar skilderye is dieselfde jaar ook deur die amptelike Kunsgallery van Suid-Australië uitgestal. 

    Volgens Lisa Slade van die Kunsgallery van Suid-Australië is Daisy Loongkoonan se skilderye ''fassinerend'' omdat hulle die illusie van beweging, soos drogbeelde, skep en verg hulle geweldig baie oogbeweging. Daisy se kenmerkende rooster-patroon lyk soos lugkaarte van 'n spesifieke maar terselfdetyd ook 'n onherkenbare plek. 

    Daisy Loongkoonan is in 2018 op die ouderdom van 108-jaar oorlede in 'n afgeleë nedersetting van die Njieghiena-gebied. Sy was drie (3) keer getroud. Binne die bestek van dertien (13) jaar het sy 380 skilderye voortgebring en ten tyde van haar heengaan was sy een van die laaste Njieghiena-sprekers. Sy is Australië se beroemdste inheemse kunstenaar; haar skilderye is gesog en behaal skerp pryse. 

    Haar kunswerke bied insig in die unieke siening van inheemse Australiërs met betrekking tot die natuurlike omgewing en plekke, en word vandag in veilige bewaring gehou in die Australiese parlementsgebou, in die amptelike Kunsgallery van Westelike Australië, deur die Berndt Antropologiese Museum in Perth, die Universiteit van Macquarie en die Departement van Inheemsesake te Canberra.

    Ons vereer vir Daisy Loongkoonan, Yimardoowarra, van die Njieghiena khoena, inboorlinge van Australië en regmatige eienaars van die Mardoowarra gebied en al sy waters, vir haar besondere bydrae tot inheemse kuns, haar verset teen westerse invloed, en haar vasberadenheid om inheemse kultuur in kuns te weërspieël. 

***

    Lees hier verder in die Ingels: 

1. Daisy Loongkoonan: Yimardoowarra, Kluge-Ruhe, Aboriginal Art Collection, University of Virginia, May, 2016 - August, 2016: https://kluge-ruhe.org/collaboration/loongkoonan/
2. Loongkoonan, Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Loongkoonan 
3. 105-year-old Kimberley Artist, Daisy Loongkoonan gathers International Acclaim, Erin Parke, ABC Australia, April, 2016: https://www.abc.net.au/news/2016-04-11/105-year-old-kimberley-artist-gathers-international/7316168 
4. 105-year-old Aboriginal Artist inspired by Life Walking in the Outback hosts first U. S. Exhibition, Rachel Eddie, Daily Mail Australia, February, 2016: https://www.dailymail.co.uk/news/article-3461508/Loongkoonan-105-year-old-Aboriginal-artist-exhibits-Washington.html 
5. Indigenous Woman took up Painting in her 90s, Shanna Collins, Vibe, September, 2016: https://www.vibe.com/features/viva/105-years-old-australia-aboriginal-artist-454284/