deur Diê!kwain |xam (1875)
Aan die begin was Hase mense soos ons. Maar, dié Ou Mense was anders as ons, want wanneer hulle sterf het hulle nie vir ewig gesterf nie; ná 'n ruk het hulle weer teruggekeer na die lewe.
Daar was eendag 'n haasmannetjie wie se moeder oorlede is. Hy was dom en hardkoppig en het niks van die wêreld óf die lewe geweet nie. Hy het nie geweet sy moeder sou weer terugkeer na die lewe nie. Hy het gedink sy moeder is heeltemal dood en toe hy haar só sien het hy vreeslik geskrou.
Kaida ǁkhâtse (Heilige Maan) het die haas hoor huil.
''Toemaar, hasie, moenie huil nie'' het Hy die haas getroos want Kaida ǁkhâtse het 'n sagte hart vir almal op aarde. ''Jou moeder is nie verewig dood nie. Glo my, sy sal weer terugkeer na die lewe, net soos Ek.
''As Ek sterf, kom Ek terug, en wanneer Ek terugkom, dan leef Ek weer.''
''Ek sal nie ophou huil nie!'' sê die astrante haas. ''Jy lieg! Ek weet my ma sal nooit weer lewe nie. Kyk haar, sy is heeltemal dood!''
Kaida ǁkhâtse het onmiddellik kwaad vir die dom haas geword omdat hy Kaida ǁkhâtse nie glo nie. Kaida ǁkhâtse tik toe die haas op die bolip sodat die haas sy mond moet hou. Die haas se bolip skeur middeldeur.
''Die Haas se mond en lyf sal van nou af só wees,'' sê Kaida ǁkhâtse. Hy gee die haas die lyf wat hase vandag het, met 'n gesplete bolip, groot ore, en snaakse bene wat nie kan loop nie, net hardloop óf spring.
''Die Haas sal van nou af hierdie litteken op sy gesig dra om hom en almal op aarde daaraan te herinner hy het gesê Ek lieg. Julle sal van nou af doodgaan en nie na die lewe terugkeer nie.
''Ek het vir die Haas die waarheid vertel: As Ek sterf, kom Ek terug, en as Ek terugkom, leef Ek weer, maar die haas het my weerspreek toe ek dit sê. Ek het gedink julle is gelukkig met My.''
As gevolg van die astrante haas wat eers 'n mens was het Kaida ǁkhâtse almal op aarde tot die Ewige Dood vervloek. Dit is hoekom ons sterf en nie weer terug kan kom nie.
Kort weergawe
Die Haas was eens op 'n tyd 'n mens, maar omdat hy ongeskik was met die Heilige Maan, het die Heilige Maan hom in 'n haas verander en almal met die Dood vervloek. Hase het tot vandag toe nog 'n stukkie mensvleis in hulle oor. Wanneer jy 'n haas doodmaak om te eet, is daar een stukkie vleis wat jy nie mag eet nie, en omdat niemand weet waar en wat dit is nie, mag ons nie hase doodmaak nie.
***
Hierdie verhaal is opgedra ter nagedagtenis van die |xam Khoena en hul dialekte wat tydens kolonialisme in Suid-Afrika (1652 - 1994) uitgesterf het. Die verteller, Diê!kwain, was 'n lid van die |xam van die Katkopberge, noord van Calvinia in die Noord-Kaap, Suid-Afrika, en syne was die Katkopberge-dialek. In 1875 het hy Kaapstad besoek waartydens hy hierdie verhaal oorgedra het.
Die foto is van 'n skrophaas (Lepus saxatilis) wat in suidelike Namibië leef.
Kai aiôs
Opmerkings
Plaas 'n opmerking