Pad na die Hart: Fyn of Grof, Soet of Sout, Hoe Hou Jy van Aartappelslaai?

Aartappelslaai kom oorspronklik uit Duitsland in sentrale Europa en het in Namibië tydens die Duitse koloniale tydperk aangekom. Dit word aanlyn beskryf as 'n slaai wat met gekookte aartappels (of erdappels soos onse mense sê) gemaak word, 'n slaaisous, en 'n verskeidenheid ander bestanddele soos rou groente en gekookte eiers. Volgens aanlyn bronne is dié slaai al meer as 500-jaar oud. 

    Die Duitsers noem dit Kartoffelsalat en verskillende weergawes van dié slaai bestaan soos die resep ook mettertyd na ander lande versprei het. 

    In sommige lande, byvoorbeeld, word die slaaisous met mayonnaise gemaak. In ander gebruik hulle weer gewone jogurt óf suurroom. In die suide van Duitsland word aartappelslaai teen kamertemperatuur of warm bedien met gepekelde asyn, en is die gewildste ander bestanddele spek en groen ui. In die noorde van Duitsland eet hulle aartappelslaai koel of koud met 'n mayonnaise sous, saam met gekookte eiers, uie, en agurkies. 

    Die Amerikaanse weergawe van aartappelslaai aard na die suid-Duitse resep en die Asiatiese weergawe aard weer na die Amerikaanse weergawe, maar is soeter en bevat meer eiers. In Frankryk maak hulle aartappelslaai met mayonnaise (glad nie verbaas nie) of vars room en voeg hulle seldery en waterkers by. Japan se weergawe is nogal interressant want dit word met fyngemaalde aartappels of kapokaartappel (Eng. mashed potatoes) gemaak met mayonnaise of rys asyn en dan voeg hulle mostert, ham, komkommer, wortels, en gekookte eiers by. Rusland s'n is netso interressant; dit word met gelyke dele aartappel, geelmielies, ertjies, pietersielie, en appel gemaak en dan gooi hulle net sout en peper by vir smaak. In Suid-Afrika maak sommige hul aartappelslaai met kondensmelk en voeg biltong en kaas by. Dit verbaas my nogal dat die gekookte aartappels in baie lande nie afgeskil word nie.

    Dit daar gelaat, daar is letterlik duisende resepte vir aartappelslaai op YouTube en die Internet. 'n Mens wil skoon slaai maak los soveel resepte met ander bestanddele en souse is daar. Sommige restaurante het kamma gourmet aartappelslaaie wat net onderstreep hoe algemeen en gewild dié slaai is. 

    In Namibië het inheemse mense ook mettertyd aartappelslaai begin maak en eet soos die plaaslike Duitse bevolking, sodat aartappelslaai vandag 'n betroubare stapel op inheemse spyskaarte is. Ons eet nie juis kapokaartappel nie, maar as ons 'n sak aartappels kry, of die prys vir 'n kilogram is redelik, dan maak ons 'n slaaitjie. Braaivleis kort tog iets sonder aartappelslaai, of hoe? 

    En so het ons dan ook ons eie weergawes.

    Die resep wat ek in my oorlede ma se kombuis geërf het lyk soos die suid-Duitse weergawe met 'n mayonnaise sous, gekookte eiers, uie, en pietersielie, en soms agurkies. Ons skil nou weer die gekookte aartappels af en sny in blokkies op. Ons voeg suiker by die mayonnaise om soet-sout aartappelslaai te maak. My ma het geglo haar slaai moet in die yskas oornag en die volgende dag geëet word. Ek eet myne vars sodra dit afkoel (kamertemperatuur) want 'n yskoue aartappel in die kies is vir my onsmaaklik.

    Ek het al koue, sout aartappelslaai geëet, baie heerlik, grof met stewige aartappel stukke, veral na begrafnisse. Ek het ook al koue, soet aartappelslaai geëet, ook heerlik, soms grof, maar byna altyd fyn amper soos kapokaartappel, met 'n romerige mayonnaise sous, uie, en gekookte eiers. Beide soet en sout, grof en fyn slaaie se beskikbaarheid word deesdae deur die ekonomie bepaal. Fyn, soet slaai met sout braaivleis word vinnig opgeëet, en growwe, sout aartappelslaai loop lekker as bykos soos byvoorbeeld, groente. 

    Die punt is, smaak verskil.

    'n Vyf-honderd-jaar oue dis soos aartappelslaai is ook nou gewild in warm suider Afrika waar dit byna onmoontlik is om aartappels (of erdappels soos onse mense sê) natuurlik te kweek en groei sonder hoë finansiële insette. Aartappels is inheems aan die Peruaanse Andes van Suid-Amerika en is deur Spaanse koloniste na Europa uitgevoer vanwaar dit ook na suider Afrika gereis het en tans op groot, kommersiële plase onder besproeiing gekweek word. Aartappels hou van klam, ryk, vrugbare grond en verkies 'n koel klimaat (nie hoër as 25 grade Celsius) met maksimum ses (6) ure se sonskyn.

    Hierdie veelsydige knol is wel voedsaam. Dit bevat vitamiene B6 en C, kalium, sink, en proteïne, en die skil bevat vesel wat belangrik is vir vertering. Dit laat voel mense ook langer versadig wat moontlik tot gewigsverlies kan bydra en is dit vet-vry, kolesterol-vry, en bevat natuurlike sodium (sout).

    Alhoewel aartappels nie 'n stapel in ons geweste is nie, eet ons tog pakke aartappelskyfies of harde tjips op, hou ons van sout-en-asyn slap tjips, en maak elkeen ook nou en dan hul eie weergawe van aartappelslaai. Niemand kan egter spog hulle s'n is die beste nie omdat smaak so hemelsbreed verskil.

***

    Wil jy 'n spesiale aartappelslaai resep met ons deel? Of het jy 'n interressante aartappelslaai verhaal? Kry ons in die hande by nossobgroep@gmail.com.